Merk je dat je kringetjes blijft draaien in je eigen patronen? Heb je het gevoel dat je geen stap verder komt ondanks alles wat je onderneemt? Kom dan eens kennis maken met een heel andere manier van coachen. Eentje die humor en warmte combineert met prikkeling en uitdaging. Als provocatief coach geloof ik dat jij als cliënt een stuk weerbaarder bent dan je van jezelf denkt en dat je over voldoende veerkracht beschikt om eigen oplossingen te bedenken en om de waarheid over jezelf onder ogen te zien.
Maar wat is dat dan precies, provocatief coachen?
In het kort is het een mix van contact, humor, uitdaging en vrije associatie. Als de serieuze, goedbedoelende benadering vastloopt, kan dit een uitkomst en een bevrijding zijn.
Provocatief coachen gaat uit van totaal andere principes dan het traditionele coachen. Het archetype is niet de ‘oude wijze’, maar de nar. De basishouding is waardering voor de cliënt zoals hij is. Van de provocatieve coach hoeft de client ook absoluut niet te veranderen. Liever niet, zelfs! De coach daagt de cliënt uit door zwakke punten tot in het belachelijke uit te vergroten, door absurde verklaringen aan te dragen, door ongunstige stereotypen en vooroordelen te benoemen, door de cliënt clownesk te spiegelen, door de structuur uit het oog te verliezen, door vast te houden aan onderwerpen die de cliënt juist wilde vermijden, enzovoort, enzovoort. Allemaal met het doel om de client sterker te maken.
Lachen om je problemen is een prima medicijn,, zijwegen leiden naar de kern en mensen zijn veerkrachtiger dan je denkt. Het wordt heel moeilijk voor de cliënt om zijn negatieve zelfbeeld nog serieus te nemen. Door zich tegen de coach te verzetten groeit hij.
Provocatief of traditioneel?
In de traditionele hulpverlening en ook in veel moderne coachingstrajecten wordt de kwetsbaarheid van de cliënt zo serieus genomen dat hij zich er in kan koesteren. De cliënt wordt bevestigd in het idee dat hij zwak en hulpeloos is. Dit gebeurt meestal onbewust, indirect en impliciet. Denk bijvoorbeeld aan de verantwoordelijkheid die de hulpverlener op zich neemt om oplossingen aan te dragen. Veel coaches en hulpverleners willen graag iets ‘leveren’. Aan het eind van het gesprek moeten zij de ander ‘verder geholpen hebben’. Maar het aandragen van oplossingen impliceert dat de ander zelf niet bij machte is om creatief te zijn. De cliënt geeft bijvoorbeeld blijk van een gebrek aan zelfwaardering. De therapeut wijst hem erop dat hij zichzelf meer complimenten moet geven. De cliënt voelt zich onzeker, de coach raadt hem aan om innerlijk meer ‘power statements’ te verwoorden. De cliënt heeft ruzie met zijn collega. De coach vraagt of hij er al met de collega’ over gepraat heeft’
Veerkracht!
De provocatieve coach staat anders in de begeleiding. Gelooft dat de cliënt over voldoende veerkracht bezit om zich te verweren, om eigen oplossingen te bedenken en om de waarheid over zichzelf onder ogen te zien. De provocatieve hulpverlener is een stuk voorzichtiger. Hij ziet de mens als iemand die zich beter voordoet dan hij is. Of soms misschien als iemand die zich slechter voordoet, als hij denkt dat hij daar mee kan scoren. Hij zal de cliënt prijzen voor zijn wil om het beter te doen, maar tegelijkertijd gezond wantrouwen laten blijken. De wantrouwige zienswijze van de provocatieve coach is incongruent. Hij is niet echt zo wantrouwend als hij zich voordoet, hij wil de cliënt vooral uitlokken tot grotere zelfovertuiging en daadkracht. Hij heeft die ironische sterretjes in zijn ooghoeken als hij omslachtig uitlegt waarom hij de cliënt niet gelooft.
Geen blad voor de mond
De provocatieve coach zegt heel direct wat er spontaan bij hem opkomt. De meeste hulpverleners en adviseurs hebben geleerd om juist zorgvuldig te overwegen wat ze gaan zeggen. Is de cliënt hier wel klaar voor? Heb ik wel zuivere bedoelingen met deze uitspraak? Is hier geen sprake van tegenoverdracht? Past dit verhaal wel in mijn protocol? Hoor je zoiets als hulpverlener wel te zeggen? Je bent zo, met al die innerlijke mitsen en maren, als professional heel zorgvuldig bezig, dat wel. Maar een ander gevolg is, dat de cliënt de neiging krijgt om in je te knijpen om te kijken of je niet van karton bent. Bestaat hij wel echt, of is dit een nieuw soort computer?
De provocatieve coach legt zichzelf al die censuur niet op. Hij flapt er gewoon uit wat er de paar seconden daarvoor voor zijn geestesoog is opgedoemd. Hij is er zelfs speciaal in getraind om dat te doen. Hij kijkt naar innerlijke breedbeeld-televisies waarop de cliënt verschijnt in absurde situaties. Waarom? Hij gaat er van uit dat provocatie en band schept, mits – en dat is Mits met een hoofdletter M – het vanuit een positieve houding wordt gebracht.
Voor meer informatie over provocatieve coaching zie ook de website van het IEP (Instituut voor Eclectische Psychologie)
